برج الساعة في نابلس " برج الحميدية " ( باللغة التركية )

NABLUSTAKİ SAAT KULESİ

HAMİDİYE KULESI

DR. NİZAR NABEEL ABUMUNSHAR " HİRBAWİ "

TERCUME:

Gamze Nur Arslan

BELGENİN TANIMI

Osmanlı arşiv kayıtlarında korunan bu belge ( BOA, y.MTV,206/127 ) altında sınıflandırılır.[1]

Bu belge Osmanlı arşivindeki resmi kayıtlarda bulunan, Filistin ile bağlantılı defterler, sultan yazışmaları vb.den oluşan milyonlarca belgeden sadece birisidir.

Eşsiz bir mühendislik planı niteliği taşıyan bu belgede; saat kulesinin “Hamidiye Kulesi” ismiyle bilindiği ve işgal edilmiş kuzey Filistin’in Nablus kentinde inşa edildiği görülür.

Mühendisler tarafından planlanan çalışma miladi 1900 yılında dönemin Osmanlı sultanı İkinci Abdülhamit Han’ın emriyle tamamlandığından bu kule “Hamidiye Kulesi” ismiyle de anılır.

BELGENİN BÖLÜMLERİ

Belge iki ana bölüme ayrılmıştır:

İlk bölümde; kulenin dört yüzünden birinin Filistin’in Nablus kentinde inşa edileceğinin planlandığı görülür. Bu bölüm binanın uzunluğu, sütunların şekli, pencereleri, balkonları, estetik yazıları vb. özelliklerinin bilgilerini içerir.

İkinci bölümde ise kulenin merdivenleri, dev saat bölümü, balkon dağılımları, içinin planı ve kulenin yatay bölümünün yapım haritasını içeren ayrıntılı bir açıklama vardır.

Kulenin oranı ve yaklaşık boyutlarıyla ilgili özel standartların tespitinin olduğu bu belgede yer almaktadır. Ve bu belge kulenin uzunluğu, mesafeleri, genişliği, teknik özellikleri ve standartlarıyla bağlantı kuran, mühendisliğinde, inşa alanında ve ilminde uzmanlık olduğunun açıkça bir göstergesidir.

Ayrıca belgede yapılan inşalarda sultanın mührünün olduğu vardır ve bu mühürler kulenin hangi dönemde yapılmış olduğuna işarettir. Bu kulede Filistin’in Nablus kentinde Sultan İkinci Abdülhamit Han tarafından yaptırılmıştır.

KULENİN MÜHENDİSLİK ŞEKLİ VE BOYUTLARI

Bu mühendislik projesi kulenin genel planını ve temellerini göstermektedir. Ve bu kule; sekli ve boyutları bakımından özel ve önemli bir projenin ürünüdür.

Yapı çok güçlü ve sağlam bir temel üzerine oturtulmuştur. Ve katlar çıkıldıkça binanın sekil bakımından hacmi daralmaktadır.

Bu kulenin yapısındaki en önemli özellik dış cephesindeki küçük detaylara büyük önemler verilmesidir. Balkonlar, pencereler, sütunların, resimlere, taş oymalar, etrafı saran surlar ve kulenin girişi -tüm bunlar- mühendislerin kuleyi inşa ederken ne kadar büyük bir özen ve çabayla çalıştıklarını ve Sultan İkinci Abdülhamit Han’ın bu bölgeye nasıl bir değer verdiğini gösterir [2].

Mühendisler kuleyi yaparken özellikle uzunluğuna çok dikkat etmişlerdir. O zamanki evlerin bir ya da iki kat olduğu düşünüldüğünde bu kule, Nablus kentinin her yerinden görülebilmektedir. Ve bu kulenin inşasıyla Nablus halkına her yerde zamanı takip etme fırsatı verilmiştir.

Bu mühendislik harikasının tepesinde hilal ve yıldızın bulunduğu bir Osmanlı bayrağı vardır. Bu bayrak oranın bir İslam devleti olduğunun göstergesidir.

SULTAN İKİNCİ ABDÜLHAMİT HAN DÖNEMİ

Osmanlı Sultanı Abdülhamit Han sadece Anadolu’ya değil tüm Osmanlı topraklarına hizmet etmiş bir sultandır. Ve onun dönemi yaptığı stratejik planlar ve uygulamalarla Osmanlı açsından en parlak dönemlerden biri olmuştur.

O tarihlerde Avrupa’nın dörtte üçünün ışıksız yaşamasına rağmen onun döneminde Şam kenti ışıklandırılmıştır (1903). Ve aynı yılda Şam kentine tramvay gelmiştir.

Onun döneminde Hicaz demir yolunun Zarka ve Amman kentlerine kadar uzatılması tamamlanmıştır. Hicaz demir yolu Osmanlı tarihi açısından en büyük stratejik plan olması yönüyle çok önemlidir. Yapımı 1902-1903 yılları arasında sürmüştür.

Bu dönemde sadece Şam ve Hicaz demir yolu değil, binlerce altyapı ve hizmet projesi hayata geçirilmiştir. Mısır’dan Hicaz’a kadar birçok yerde posta hane, eğitim merkezleri, çarsılar, değişik yapılar vb. projeler yapılmıştır.

PROJENİN ÖNEMİ VE İŞARETLERİ

Bu proje tarih, zaman, mekân ve bilgi açısından çok önemlidir.

Osmanlı Sultani Abdülhamit Han’ın bu projeye önem vermesinin en büyük nedeni Filistin bölgesinin coğrafi acıdan önemli bir yerde bulunmasıdır. Ve aynı zamanda Abdülhamit Han boş coğrafya bırakmamak stratejisiyle bu bölgede İslami bir iz bırakmak istemiştir.

Bu tarihi belgede Osmanlı İmparatorluğunun Asya’dan Afrika’ya, Balkanlar’dan Anadolu’ya kadar üç kıtada dengeli ve çok büyük izleri olduğunu görülmektedir. Bu konu hakkında Osmanlı arşivlerinde birçok belge bulunmaktadır.

Kulenin saat kulesi olması sebebiyle, bu kule aslında Osmanlı devletinde zaman kavramının imparatorluk açısından büyük bir önemi olduğunu göstermektedir. Ve bu belgeler, dünyada böyle projelere imza atan ilk devletin Osmanlı devleti olduğunu gösterir.

1900’lu yıllara bakıldığında böyle devasa bir projenin hayata geçmesinin nedenini araştırdığımızda; İkinci Abdülhamit Han döneminde Filistinli halk için medeniyet inşa etmeye ne kadar önem verildiğini görüyoruz [3].

KAYNAKÇA

• Gökkubbe Altında Birlikte Yaşamak / Living Together Under The Same Sky / T.C. - Başbakanlık - Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü / İlk Baskı.

• Osmanlı Belgelerinde Filistin (Palestine in Ottoman Documents / T.C. Republic of Turkey - general directorate of state archives / Yayın no: 102 / İstanbul / 2009.

• Filistin … Resimli Tarih - Tarihi başlangıçtan itibaren tüm zamanlara kadar inebilen tarihi bir araştırma zinciri/ 4 baski.